کد مطلب:24365 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

در روايات چه راه هايي براي امتحان كردن دوستان بيان شده است؟

در روايات راه هاي متعددي براي امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارت است از: الف) در حال بي نيازي و فقر، دوستي او عوض نشود؛ امام باقر فرمود: بدترين دوست كسي است كه تو را به هنگام بي نيازيت حفظ كند و به وقت تنگدستي رها سازد، {V(ميزان الحكمه، ج 1، ص 53)V}. سعدي گويد: {Sدوست مشمار آن كه در نعمت زند# لاف ياري و برادر خواندگي S} {Sدوست آن باشد كه گيرد دست دوست # در پريشان حالي و درماندگي S} ب ) به هنگام عصبانيت بدگويي تو را ننمايد؛ امام صادق(ع) فرمود: دوستي كه سه بار از تو عصباني شد ولي بدگويي تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براي خود نگه دار، {V(بحارالانوار، ج 78، ص 251)V}. ج ) به نماز اهميت بدهد؛ قرآن مي فرمايد: «اي اهل ايمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دين شما را به بازيچه گرفتند دوستي مكنيد. زماني كه شما نداي نماز بلند مي كنيد آن را به مسخره و بازي مي گيرند زيرا آن قوم مردمي نادان و بي خردند»، {V(مائده، آيه 57)V}. سعدي در اين باره گفته است: {Sوامش مده آن كه بي نماز است # گرچه دهنش زفاقه باز است S} {Sكو فرض خدا نمي گزارد# از قرض تو نيز غم نداردS} د ) اهل نيكي در هنگام سختي و راحتي انسان باشد؛ اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «در سختي ها دوستان امتحان مي گردند»، (غررالحكم، حرف فاء لفظ في). در اين باره نيز سعدي زيبا سروده است: {Sجواني پاكباز پاك رو بود# كه با پاكيزه رويي در گرو بودS} {Sچنين خواندم كه در درياي اعظم # به گردابي درافتادند با هم S} {Sچو ملاّح آمدش تا دست گيرد# مبادا كاندرين حالت بميردS} {Sهمي گفتي در ميان موج و تشوير# مرا بگذار ودستِ يار من گيرS} ه ) هنگام زوال توانايي انسان دوستيش از بين نرود؛ حضرت امير(ع) فرمود: «هنگام از بين رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مي گردد»، {V(غرر الحكم، حرف عين، لفظ عند)V}. و ) هنگام به قدرت رسيدنش از احسان به دوستان خودداري ننمايد. {Tراجع به علاقه نسبت به دوستان: T} علاقه و وابستگي به دوستان تا وقتي كه موجب اخلال در برنامه زندگي و كاري انسان، مزاحمت با حقوق والدين، مشغوليت ذهن و ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس و ضعف ايمان نگردد اشكالي ندارد، بلكه اگر در راستاي اصلاح و قوّت بخشيدن به اين امور باشد بسيار خوب و مفيد خواهد بود، البته بهترين سياست در اين مسائل همان طور كه خود شما به آن التفات داريد ميانه روي است و زياده روي و افراط در آن موجب به وجود آمدن مشكلات ذكر شده خواهد گشت. دوستي ها بر چند نوع است: 1- دوستي به خاطر خدا همانند علاقه به اولياي دين و برادران ايماني كه منشأ آن منش ديني فرد و اعتقادات او است نه انگيزه هاي ديگر. 2- دوستي به جهت مال و جمال و يا كشش هاي غريزي ديگر. {Tنوع اول؛T} اين دوستي ها عبادت و از بهترين اعمال است . چنان كه در احاديث منقول از اهل بيت(ع) آمده است: {Hهل الدين الا الحب H}؛ {Mآيا دين جز محبت چيز ديگري است؟M}. {Tنوع دوم؛T} اين دوستي ها چنانچه موجب سد راه خدا گردد و احيانا آدمي را به انحراف بكشاند، خطرناك ترين دام شيطان است كه بايد از آن پرهيز نمود و تنها آن را معبري براي درك جلال و جمال خداوند قرارداد. ممكن است گلي زيبا انسان را فريفته و مجذوب خويش كند؛ ولي عاقل كسي است كه در وراي زيبايي گل جمال خالق گل راببيند و از اين حجاب عبور كرده تا ملكوت را مشاهده نمايد. در رابطه با مشكلي كه ياد كرده ايد، توجه به اين نكته الزامي است: دوست و دوست يابي از نيازهاي واقعي زندگي است و داراي فلسفه خاصي است. اما آنچه مهم است اين كه در اين راستا همچون ديگر جنبه هاي زندگي رعايت اعتدال لازم و ضروري است. به عبارت ديگر: علاقه انسان به دوستان احساسي پاك و لطيف است اما همواره بايد عواطف با تعقل همراه باشند و از طرف ديگر بايد مراقب دخالت غرايز ديگر، مانند غريزه جنسي در اين موارد نيز بود.